دیس بی‌صاحاب مانده هوم

Montreux,CH, July 08, © Once Again
این بار درست قبل از اینکه به مرز برسم، یادم می‌افتد قول داده‌ام به لیکورفروشی سری بزنم و سفارش داده شده را بخرم. از آخرین خروجی اتوبان که می‌آیم، درست وسط یک ناکجا‌آباد که پرنده هم پر نمی‌زند. حالا من در جاده باریک محلی رانندگی می‌کنم و جز جنگل و گاه خانه‌های تک و توک درب و داغان چیزی نمی‌بینم. بالاخره یک پمپ بنزین قدیمی، از آنها که توی فیلم‌ها وسط بیابان نشان می‌دهند پیدا می‌شود. از خانم صندوق‌دار که می‌پرسم می‌گوید: "باید بروی مرکز شهر که چهارمایلی پایین‌ جاده‌است." راه می‌افتم با این فکر که این "شهر" احتمالن یک ده قدیمی متروکه بیشتر نیست با چندتا خانه مخروبه و یکی دوتا مغازه فسقلی. لابد یکی‌شان هم بار است و لیکورفروشی و قیافه‌اش زار می‌زند و آقای چهارصد پوندی پشت کانترش از میان دندان‌های زردش دود سیگار را می‌دهد توی صورتم که چه می‌خواهی اینجا؟ بعد برخلاف انتظارم جاده ختم می‌شود به یک خیابان ساحلی که یک طرفش آب است و یک طرف دیگرش ویلاهای شیک. آدم‌ها را می‌بینم که دارند قدم می‌زنند و از سر و وضع‌شان و خانه‌ و ماشین‌هایشان می‌شود گفت که اینجا یک ریزرت مرفه‌است. بعد بوی آب و ساحل و سبزه دریایی در هوا می‌پیچد و آدم را مست می‌کند. همین‌طوری که دارم رد می‌شوم و در این فکرم که یک آخر هفته‌ای را باید بیاییم اینجا بمانیم، به مرکز شهر و ردیف مغازه‌ها و رستوران‌ها و دو تا هتل می‌رسم. مرکز شهرشان یک سه-راه دارد که صاف مرا می‌برد به یاد گذشته: "هه! اینجا که مثل متل قو می‌مونه!"آن هم متل‌قویی که بچه بودیم و هتل‌ هایت‌اش هنوز هتل هایت بود و گوگوش و داریوش‌اش هنوز در شکوفه‌نوی ساحلی‌اش می‌خواندند و فروشگاه وسط شهرش یک هارلی‌دیویدسون گذاشته بود پشت ویترین. بعد هم یاد کازین‌ها و تابستان‌های شمال‌ و بازی‌های بیشمارمان می‌افتم. با خودم فکر می‌کنم چرا میان این همه خاطر‌ه‌ی دریا و شهرهای مختلف ساحلی، این متل قو، که تازه یک صدم اینجا و جاهای دیگر زیبا نبود و نیست، می‌آید یاد آدم این وسط؟

++++

بعد یادم می‌افتد همان کازین‌ها را هم، آن تعدادی‌یشان که هنوز ایران مانده بودند، سر مجلس عروسی و ختم می‌دیدم فقط. اینجا هم که به سلامتی پخش‌ایم در اقصا نقاط و سال به سال هم نمی‌پرسیم احوال هم دیگر را.

++++

بعد مدت‌هاست وقتی از من می‌پرسند که "دلت برای ایران تنگ شده‌؟" جواب می‌دهم نه. وقتی به بعضی‌‌هایشان برمی‌خورد که "چقدر بی‌احساسی که دلت برای ما تنگ نشده؟!" می‌گویم چرا قاطی می‌کنید، دلم برای آدم‌ها تنگ شده، اما رغبتی به دیدن تهران ندارم.

++++

بعد یاد بهاریه‌های پرویز دوایی و فیلم‌های علی حاتمی‌ می‌افتم و به این فکر می‌کنم که چقدر آن نوع نگاه نوستالوژی متعلق به نسل‌های قدیم است. برای ما، یا حداقل برای من، بوی غم غربت و مزه "آخ چه روزهایی داشتیم" چه بی‌معنی شده. اگر هر اتفاقی هم افتاده، گذشته و خاطره‌اش مانده و حسرتی از جنس "چه خوب بود اون روزها و دلم خواست" را همراه ندارد. نه به آن غلیظی حداقل.

++++

بعد می‌روم آن نوشته‌ی شش سال پیش وبلاگ اولیم را، که در مورد وطن بود و ماندن در ایران‌، می‌خوانم. همان پست که سر دعوای بهار و شبح نوشته بودم. راستش از غیرقابل تحمل بودن انشای فارسی آن زمانم که بگذریم، خنده‌ام می‌گیرد از آن همه دید مثبت و ساده نگاه کردن به آدم‌های داخل ایران و ایده‌آلیستی نگاه کردن به اوضاع کشور. به گمانم این چهارسال واقعیات جامعه امروز ایران را حسابی فرو کرد در چشمم.

++++

بعد، این روزها که بحث انتخابات داغ است، دقت می‌کنم می‌بینم دوستان امریکایی‌ام از آنچه که اینجا می‌گذرد، از حماقت‌ها و عوام‌فریبی‌ها و تبلیغات دروغ جمهوری‌خواه‌ها و دهن‌بینی عوام، چقدر حرص می‌خورند. من راستش با اینکه قضیه را نسبتن فعالانه دنبال می‌کنم و تا جایی هم که بتوانم دارم کمک می‌کنم، برایم قضیه حماقت‌ها تاسف‌آور و گاهی هم مضحک می‌‌آید. بعد نگاه می‌کنم از آن طرف، خود من هم در مورد ایران همین‌طور بوده‌ام و هستم. مثلن یادم می‌آید وقتی تلویزیون داشت نامه رئیس جمهور به بوش را می‌خواند، از آن همه حماقت چقدر حرص خوردم.

+++++

بعد هیچ وقت یادم نمی رود که این چهار سال و خورده‌ای را که ایران بودم، هر کدام از دوستان اینجایی که می‌آمدند ایران برای دیدن، تعجب می‌کردند که چطور من این همه مدت دوام آورده‌ام. هنوز هم اینجا هرکس که می‌فهمد من اخیرن چهارسال ایران زندگی کرده‌ام تعجب می‌کند. تنها یک نفر بوده که برگشتن من به ایران را خدمت به کشور و کار بزرگی(!) می‌داند. البته خودش بیشتر از سی سال است که این‌جاست و هیچ‌وقت برنگشته ایران.

++++

بعد اینجا یاد می‌گیری که همین دوستانی را که داری هر چند سال یک‌بار از دست می‌دهی. یعنی یا آنها می روند شهر دیگر یا تو می‌روی از شهر فعلی‌ات. همین می شود که از همان اول می‌دانی هیچ‌کس ماندنی نیست. بعد یادم می‌آید ایران هم این روزها همین‌ طور شده. شاید هم برای همین بود که رفتن آدم‌ها در ایران، نه که آدم توقع‌اش را ندارد، چقدر سخت‌تر بود.

++++

بعد یادم می‌آید این حرف مادرم را که "هر چقدر هم که این مدت فرصت از دست داده باشی و فکر کنی وقتت تلف شده، این‌که اینجا بودی موقع سکته‌ و جراحی پدرت، ارزش تمام کارهای دنیا رو داره. بدون تو برای من خیلی سخت می‌شد که دست‌تنها تمام تصمیم‌ها رو بگیرم".


++++

بعد یاد آدم‌هایی می‌افتم که نهی می‌کنند برگشتن به ایران را، چون خودشان می‌ترسند برگردند. یا یاد آدم‌هایی در ایران که تا خودشان گیر آنجا هستند، کلی از وطن‌پرستی و ماندن در ایران و فرهنگ ایرانی و هیچ جا ایران نمی‌شود واینها حرف می‌زنند، اما به محض این‌که کارشان درست می‌شود، چمدان‌هایشان را می‌بندند و می‌زنند بیرون. بعد یاد آن استاد دانشگاه شریف که می‌گفت: ما عملن داریم اینجا برای امریکا نیرو تربیت می‌کنیم. بعد یاد تمام آن کارمند‌هایم که الان یا امریکا هستند یا کانادا. بعد یاد هنرمند‌های ایرانی که اینجا سترون شده‌اند. بعد هم یاد آدم‌هایی که هنوز بعد از سی سال اینجا زندگی کردن هنوز چمدان به‌دست‌اند.

در میان همه اینها، معدود آدم‌هایی را دیده‌ام که هر دو جا می‌توانستند زندگی کنند، بعد تصمیم‌شان را گرفته‌اند یک جا بمانند و همان‌جا شده‌است خانه‌شان و از زندگی‌شان هم راضی‌اند.

++++

مردی بود از اوضاع روزگار راضی نبود. هر شب خدا را دعا می‌کرد که او را به جایی بفرستد که خوشبختی را پیدا کند. یک صبح که از خواب بیدار شد، دید پرنده شده. بال کشید و پرواز کرد و از دریا گذشت. از کویر رد شد و از کوه‌ها عبور کرد. طول رودخانه‌ها را پرواز کرد تا به دشت سبزی رسید که یک طرفش دریا بود، یک طرفش کوه، و یک طرفش رودخانه. دختری را دید که در دشت گل می‌چید. فرود آمد و در چشم دختر محبت و گرما دید و عاشقش شد. هم آنجا از پوست پرنده در آمد و با او ازدواج کرد و قبیله ما از آنجا شروع شد. برای همین ما معتقدیم در درون هر پرنده‌ای ممکن است روحی‌ باشد که دنبال عشقش می‌گردد.

این‌ افسانه را دوست سرخ‌پوستم برایم تعریف می‌کند. بعد اضافه می‌کند که: "تو هم باید پوست پرنده‌‌ات را بکنی و دل به زندگی بدهی." راست می‌گوید. شاید بدترین‌ کار این ‌باشد که آدم یک جا بند نشود.

++++

بعد راستش خیلی چیزها در مورد ایران و فرهنگ این روز‌هایش را نمی‌شود اینجا نوشت. بر‌می‌خورد به خیلی‌ها. برای همین می‌شود همین پراکنده‌گویی که می‌بینی. فقط می‌دانم اگر بخواهم روزی بچه‌دار شوم، ترجیح می‌دهم در آن فرهنگی که این روزها آنجا رایج شده بزرگ نشود.

++++

بعد که می‌رسم دم مرز، این خانم مرزبان، وقتی گواهینامه‌ام را بهش نشان می‌دهم مثل هر بار می‌پرسد: "Where is home?" حالا می‌دانم منظورش این است که "Where do you live?" ولی نمی‌دانم مخصوصن این‌جوری سوال می‌کنند که آدم را گیر بندازند یا حواسشان نیست. دلم می‌خواهد بهش بگویم "خانم‌جان اگه بخوام جواب این سوالتو درست و کامل بدم باید پستت رو بسپاری دست همکارت، بریم با هم کافه‌ای باری بشینیم چیزی بخوریم و یه یک ساعتی درد‌‌دل کنیم که آخرش ور ایز دیس بی‌صاحاب مونده هومِ ما!"
Link .  8 Comments